XELFETI VE URFA’DA FISTIK ÜRETICILIĞI VE KOPERATIFCILIK
XELFETİ URFA – Fıstık yetiştiricisi 20 yıl bakımdan sonra ürün alabiliyorlar. Fıstık ağacına çocukları gibi bakıyor. Bazen yağan dolu ve sağanak yağışı 20 yıllık emeklerini heba ediyor, Devlet desteği ise yok denecek kadar yetersiz.
Fıstık Antep ile ismi özdeşleşse de başta Xelfeti ve Birecik olmak üzere Bozova Hilvan ilçeleri ile beraber Urfa’da rekoltesi (Üretimi) daha fazladır. Dolayısı ile Halfeti, Bozova, Birecik, merkez ve Hilvan ilçeleri çiftçinin vazgeçilmez ürünleri arasındadır. Dolayısı ile Antep fıstığı, Halfeti ve genel olarak Urfa ekonomisi için stratejik önemde bir üründür.
Ancak fidenin toprağa dikilmesi ile ağacın yetişip ürün vermesi 20 yılı bulan böyle bir emek ürünü, yetiştirenden çok emeksiz yabancı mirasçılara kazanç sağlıyor.
Fıstık üreticiliği zahmetli ve sabır isteyen bir iştir. Üreticilerin deyimi ile yeni doğmuş bir bebeğe nasıl bakılıyorsa fıstık ağacına da öyle bakılıyor.. Sıcak iklimi çok seven Fıstık ağacının en bilindik 4 çeşidi vardır. Bunlar arasında İran fıstığı diye tabir edilenen çeşidin en bilindik olduğu ifade edilmektedir. Fıstık ağacı, tohum toprağa gömüldüğü andan başlayarak, 150 yıl yaşayabilen bir ağaçtır.
Türkiye’de daha çok Antep fıstığı olarak bilinen fıstık ağacı, sakız ağacıgiller familyasından gelir.
Antep fıstığı denilmesinin sebebi ise ilk fıstık işletmelerinin Antep’te olması ve Türkiye’ye buradan dağıtılması olarak gösterilirken, fıstık üretiminin ana vatanı ise URFA’dır. Daha çok tatlıcılıkta kullanılan fıstık, ayrıca eczacılıkta öksürük şurubu yapımında da kullanılıyor.
Türkiye’de 41 ilde fıstık üretilirken üretimin büyük bölümü başta Urfa ve bölge illerinde yapılıyor. Urfa’yı sırası ile Antep, Adıyaman, Maraş, Diyarbakır, Mardin, Batman, Manisa, İzmir, Mersin ve Çanakkale gibi iller izliyor. Urfa’da mevcut tarım alanlarının yüzde 50’sini fıstık ağaçları oluştururken, her yıl 10 binlerce tonunun üzerinde fıstık üretiliyor.
FISTIK ÜRETCİLĞİ VE KOPERATİFÇİLİK
URFA’da köy ekonomisinin temeli olan fıstık üreticiliğinde kooperatifçilik çok büyük önemdedir Çünkü Urfa,Türkiye’de fıstık üretiminde ilk sırada yer almaktadır. Dolayısı ile bu önem kooperatifçiliğin çiftçilerin ürünlerini daha iyi pazarlamasına, gelirlerini artırmasına ve ekonomik kalkınmayı sağlamasına büyük yardımcı olacak olmasından kaynaklanmaktadır. Çünkü fıstık bölgenin ana geçim kaynaklarından biridir ve kooperatifler aracılığıyla çiftçilerin güçlendirilmesi, hem tarımsal verimliliği artırır hem de kırsal kalkınmayı destekler.
Urfa, Türkiye’de en fazla fıstık üretim alanına sahip il konumundadır ve Türkiye’nin toplam Antep fıstığı üretiminin önemli bir kısmını karşılamaktadır.
Fıstık, bölge ekonomisi için “yeşil altın” olarak kabul edilen, yüksek getirili bir üründür ve çiftçilerin gelir kaynağıdır.
Fıstık üretimi ve işlenmesi, bölgede önemli bir istihdam olanağı yaratmaktadır.
Kooperatifçiliğin esas önemi de, Kooperatifler, çiftçilerin ürünlerini toplu olarak pazarlamasını sağlar, bu da onlara daha güçlü pazarlık gücü verir ve ürünlerine daha iyi fiyat almalarına yardımcı olur.
Kooperatifler, çiftçilere teknik bilgi, eğitim, gübre ve makine gibi kaynaklara erişim sağlayarak tarımsal verimliliklerini artırmalarına destek olur.
Güçlü pazarlama ve destek mekanizmaları sayesinde kooperatifler, çiftçilerin gelirlerini ve yaşam standartlarını yükseltir.
Kooperatifçilik, kırsal bölgelerdeki ekonomik faaliyetleri çeşitlendirerek ve güçlendirerek kalkınmaya katkıda bulunur.
Fıstık ve halk kooperatifçiliği, fıstık üreticilerinin ürünlerini daha etkin bir şekilde pazarlaması, girdi maliyetlerini düşürmesi ve karşılıklı dayanışma içinde ekonomik güçlerini birleştirmesi için kurduğu kooperatifleri ifade eder. Bu tür kooperatifler, üreticilerin tek başlarına karşılayamayacağı ihtiyaçları (sulama, gübre, tohum, pazarlama) bir araya gelerek ve dayanışma ile ekonomik ve rasyonel bir şekilde karşılamayı hedefler.
Fıstık kooperatifçiliğinin işleyişi
Fıstık üreticileri, kendi meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını karşılıklı yardım ve dayanışma ile karşılamak amacıyla bir araya gelirler.
Kooperatif, üyelerinin tohum, gübre, sulama gibi tarımsal girdi ihtiyaçlarını daha uygun koşullarda temin etmelerini sağlar.
Üretilen fıstıkların toplu bir şekilde pazarlanması ve satılması, bireysel üreticilere göre daha güçlü bir pazarlık gücü ve daha yüksek gelir elde etme imkanı sunar.
Kooperatifler, yoksulluğun azaltılmasına yardımcı olur ve üyelerine eğitim, sigorta, kredi gibi hizmetlere erişim sağlayarak sosyal ve ekonomik destek sunar.
Kooperatifçiliğin temel ilkesi olan dayanışma, ortak amaçlar için bir araya gelerek güçlü bir birlik oluşturmayı ifade ede
